‘‘Coğrafi İşaret; Belirgin bir özelliği, unvanı yada başka nitelikleri bakımından köken olarak yer aldığı bir yöre, alan, bölge yada ulus ile özdeş haline gelmiş bir ürünü belirten isim yada işaretlere denir. Coğrafi İşaret KHK; Coğrafi işaretlerin tescili adı altında yapılması gereken süreçler, haklar, hak ihlaline karşı açılan davalar, davalar neticesinde uygulanacak cezai işlemleri belirten kararnamedir. ’’
Coğrafi İşaret KHK koruma kapsamına giren ürünler, coğrafi işaret tanımına ve şartlarına uygun
- Doğal ürünler
- Tarım ürünleri
- Maden ürünleri
- El sanatları ürünleri
- Yasada belirtilen koşulları barındıran sanayi ürünleri
Coğrafi işaretler, diğerlerinden farklı kılıcı niteliği ile öne çıkan ve yer aldığı alan veya bölge ile özdeşmiş doğal ürünler, maden, tarım el sanatları ile endüstri ürünlerine verilen işaretlere denir.
Bu işaretin daha iyi kavranılması için bir kaç örnek verelim. Şile bezi, Ezine peyniri, Ege pamuğu, Kayseri pastırması, Antep fıstığı, Çorum leblebisi gibi...
Menşe Adı: Bu işaretin koruma altına alınmasına konu olan ürünün üretiminde bulunulması, işlenmesi ve diğer yapılan işlemlerinin hepsi, sınırları kararlaştırılmış coğrafi bölgede yapılmak mükellefinde ise bu hususta yer alan işaretlere menşe adı ismi denir. Menşe ismi, menşe adına konu olan ürünün hepsi ile tanımı yapılan yerde üretimin yapılmış olmasını gerektirmektedir.
Mahreç İşareti: Ürünün üretiminde bulunulması, işlenmesi ve diğer işlemlerinden minimum birinin, sınırları kararlaştırılmış coğrafi bölgede yapılması zorunda ise bu hususta yer alan işaretlere mahreç işareti ismi verilir.
Coğrafi İşaret KHK kapsamında, ülkemizde coğrafi işaretler 1995 senesinde yürürlüğe konan 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Koruma altına alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çerçevesinde Türk Patent Enstitüsü tarafından uygulanana tescil işlemi ile koruma altına alınmaktadır.
KHK’nin üçüncü maddesinde coğrafi işaret; belirgin bir özelliği, ünü yada diğer nitelikleri bakımından kökenin yer aldığı bir alan, yöre, bölge yada ulus ile özdeş haline gelmiş bir ürünü belirten işaretler olarak tanımı yapılmıştır.
KHK kapsamında ülkemizde coğrafi işaretler menşe adı ve mahreç işareti şeklinde tescil işleminde bulunulmaktadır. Bir ürünün menşe adı şeklinde tescil işleminde bulunulması adına KHK’de bazı koşullar yer almaktadır. Bu koşullar ise şunlardır:
- Coğrafi sınırları kararlaştırılmış bir alan, yöre, bölge yada çok özel hususlarda ulustan meydana gelen,
- Tüm yada temel özellikleri yada nitelikleri bu alan, yöre yada bölgeye ait beşeri ve doğa faktörlerinden meydana gelen,
- Üretimde bulunulması, işlenmesi ve diğer tüm işlemleri ile bu alan, yöre yada bölge sınırları kapsamında gerçekleşen bir ürün olmalıdır.
Coğrafi işaret koruma çeşitlerinden bir diğeri olan mahreç işareti teriminden söz etmek adına ise;
- Coğrafi sınırları kararlaştırılmış bir alan, yöre yada bölgeden meydana gelen,
- Belirgin bir özelliği, ünü yada diğer nitelikleri bakımından bu yöre yada bölge ile özdeşmiş olan,
- Üretimde bulunulması, işlenmesi ve diğer işlemlerinden minimum bir tanesinin karar verilmiş yöre yada bölge sınırları kapsamında gerçekleşen bir ürün olmalıdır.
Belirttiğimiz gibi; mahreç işaretleri de menşe adlarına benzer belirlenmiş bir bölgeye belirli nitelikleri bakımından bağlı olmak ile beraber, üretim sürecinin tamamının karar verilen coğrafi alanda yapılması zorunlu kılınmamaktadır.
KHK’ye Göre Tescil Müracaatı Şekli
Müracaat tarihi ve No
Enstitü nezdinde kaydı gerçekleşecektir.
Müracaatta bulunan kişi ve adresi
Bu alanda müracaatta bulunan kişinin tam ve açık şekilde ismi yazılmalıdır.
Tescil Konusu Ürünün İsmi
Koruma altına alınması istenen ürünün ismi bulunacaktır.
Coğrafi İşaretin Adı:
Coğrafi işaretin ismi tam olarak yazılmalıdır. Kayseri Pastırması gibi
Coğrafi İşaretin Çeşidi
Menşe ad veya mahreç işareti tanımlarından bir tanesi bulunmalıdır. (Buna destek verecek bilgi ve belgeler ilave edilecek)
Kullanım şekli
Etiketleme, markalama yada işaretleme biçimlerinden birisi olmalıdır.
Markalama; üretimde bulunan marka ile beraber coğrafi işareti ürünlerinde yer almasıdır.
Etiketleme; müracaat esnasında görsel örneği belirlenmiş etiketin üretimde bulunan ürünlerin hepsinde icra edilmesi.
Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Ürünün ve ihtiyaç duyulması durumunda ham maddelerinin özellikleri, ebadı, rengi, kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik gibi alakalı olduğu niteliklerini açıklan teknik bilgiler yer almalıdır. Üretim bölgesine yönelik toprak, iklim ve beşeri unsur özelliklerinin üründe farklı kılıcı etkileri detayları ile birlikte belirtilmedir.
Üretim Bölgesi
Ürünün üretimde bulunduğu coğrafi bölge, detaylı şekilde ifade edilmelidir. Bu bilgiler, ihtiyaç duyulması halinde harita yardımı ile desteklenebilir. Örnek: “Kayseri ili sınırları gibi.
Mahreç İşareti ise Üretim Bölgesi Gerçekleşmesi Zorunlu Olan Özellikler
Üretim Şekli: Aynı çeşit ürüne özgü genel üretim yöntemlerinden ziyade, tescil işlemine konu olan ürünün bulunması durumunda bölgeye ait özellikleri bulunduran üretim şekli, tüm ayrıntıları ile açıklanmalıdır.
Denetlemenin Yapılması
Ürünün üretiminin yapılması, işlenmesi yada alakalı olduğu diğer işlemleri bakımında yeterli seviyede olması, yasal kuruluş şekli gözetilmeden dernek, birlik yada benzeri örgütten meydan gelen yansız bir denetim kurulu meydana getirilmelidir. Bu denetim kurulu; işlevini tam şekilde yapabilmesi adına yeterli düzeyde personel, cihaz ve diğer imkanları bulunmalıdır. Denetim kurulu, üretim süreçlerinin ile birlikte şikayet gelmesi durumunda da denetim görevini gerçekleştirmelidir. Bu durumun yanı sıra denetimde bulunan her bir kuruluştan temin edilecek, denetimlerin ilgili KHK şartları göre yerine getireceğine yönelik resmi olarak onayı yapılmış ve kişi ismi yer almayan taahhütnameler müracaat formuna ilave edilmelidir.
